Sól ziemi czarnej (1969)

czas trwania: 98′

Śląsk, rok 1920, wybucha trzecie powstanie śląskie. Siedmiu braci Basistów, pod przywództwem najstarszego Erwina, rusza do walki o polskość rodzinnego miasteczka. Najmłodszy Gabriel  w zdobycznym niemieckim mundurze przedostaje się do opanowanej przez Niemców osady i zakochuje się w pięknej sanitariuszce niemieckiej. Podczas walk porucznik artylerii Sowiński wspomaga powstańców ogniem działa. W czasie silnego ataku Niemców ginie stary Basista. Oddział traci wielu powstańców i wycofuje się w kierunku granicy. Rannego Gabriela przez graniczną rzeczkę przenoszą dziewczęta. Tu spotyka się czterech pozostałych przy życiu braci.

Balladowy, liryczny obraz Śląska obalający stereotypy. Film wtopiony w śląski folklor i pejzaż z wyrazistymi portretami ludowych bohaterów.

Perła w koronie (1971)

czas trwania: 111′

Akcja toczy się na polskim Śląsku w latach trzydziestych XX wieku. Młody górnik Jaś wraca z szychty do domu. Czeka na niego kochająca żona Wichta i dwaj kilkuletni synkowie. Następnego dnia Jaś dowiaduje się, że kopalnia ma zostać zlikwidowana przez zalanie wodą. Tak postanowił właściciel, Niemiec von Mischke. Lewicujący Hubert Siersza nawołuje do strajku okupacyjnego. Górnicy aprobują strajk, bo boją się utraty pracy. Jaś ma ochotę wrócić do żony i dzieci, ale przełamuje strach i zostaje z kolegami. Wybrano komitet strajkowy, na którego czele staje Siersza. Zarząd kopalni próbuje oszukać strajkujących. Obiecuje pertraktować z przywódcami robotników, jeśli opuszczą kopalnię. Siersza prosi o rozmowę na dole w kopalni. Tymczasem w mieście górnicze rodziny i starzy Ślązacy spontanicznie popierają strajk. Ich prowodyrem staje się Erwin, dawny powstaniec śląski, zwolniony z kopalni za nakłanianie do buntów. Śląskie orkiestry i kobiety w regionalnych strojach urządzają manifestacyjne pochody i stoją pod kopalnią. Siersza decyduje się wysłać do Warszawy Grudnioka, członka komitetu strajkowego. Grudniok ma przedłożyć rządowi postulaty górników. Niestety, wraca ze złą wieścią. W stolicy nie interesują się tą sprawą. Kopalnia jest przecież własnością niemiecką. Zdesperowani uczestnicy strajku decydują się w tej sytuacji na głodówkę. Niektórzy załamują się psychicznie, inni słabną z braku pożywienia. Jaś bardzo tęskni do żony i wciąż przywołuje jej obraz. Dyrekcja kopalni jest nieprzejednana. Ksiądz odprawia uroczystą mszę w intencji górników. Przerywa ją brutalny najazd policji. Wreszcie Siersza zdobywa się na krok ostateczny: komunikuje zarządowi, że strajkujący nie opuszczą kopalni nawet w wypadku zalania jej wodą. To posunięcie przełamuje opór władz. Starosta Wiśniewski decyduje się przyjąć warunki górników. Kopalnia będzie pracować nadal i nikt nie zostanie ukarany za udział w strajku. Wyczerpany krańcowo Hubert Siersza podpisuje porozumienie. Osłabieni górnicy wyjeżdżają na powierzchnię. Przed kopalnią czekają na nich stęsknione żony. Jest wśród nich Wichta, która troskliwie prowadzi Jasia do domu.

Druga część śląskiego tryptyku Kazimierza Kutza (pozostałe: Sól ziemi czarnej i Paciorki jednego różańca). Wyraźna stylizacja obrazów, postaci i wydarzeń nadaje filmowi charakter poetyckiej ballady o strajkujących górnikach. Ukazuje również tradycyjną obyczajowość Ślązaków. Ponurej czerni kopalni przeciwstawia słoneczny świat barwnych domków, ludowych strojów i wysublimowanej miłości, która jest jedyną radością i bogactwem biednych ludzi.