Dreszcze | Matka Królów
min.
Dreszcze (1981)
reżyseria: Wojciech Marczewski
czas trwania: 102′
Rok 1955. Trzynastoletni Tomek Żukowski, będący niedawno świadkiem brutalnego aresztowania ojca przez SB, zostaje zakwalifikowany na kilkutygodniowy obóz szkoleniowy. Pod wpływem uczucia do druhny-przewodniczki, fanatycznej działaczki wierzącej w komunistyczną propagandę, przechodzi metamorfozę psychiczną.
W jej efekcie Tomek, którego nazwisko niedawno jeszcze figurowało na czarnej liście „opornych”, zapomina o zasadach obowiązujących w domu, oddala się od ideałów wpajanych przez ojca. Potajemnie słuchana przez uczestników obozu Wolna Europa donosi o strajkach w Poznaniu. Więzienia opuszczają więźniowie polityczni, wśród nich ojciec Tomka. Zbliża się październik 1956 roku. Obóz politycznej i psychologicznej indoktrynacji zostaje pospiesznie rozwiązany.
Po Zmorach był to drugi film Marczewskiego poświęcony problemom dojrzewania nastolatka w warunkach szczególnych. Dreszcze są bardzo sugestywną esencją wyobrażeń o atmosferze życia młodzieży okresu stalinowskiego. Skupiają się na momencie załamania ideałów pokolenia ZMP, stawiając pytanie o dalszy los umysłów zwichniętych przez demagogię.
Matka Królów (1982)
reżyseria: Janusz Zaorski
czas trwania: 127′
Rok 1933. Po śmierci męża Łucja Król sama wychowuje czterech synów: Klemensa, Zenona, Romana i Stanisława. Jest prostą kobietą, która zarabia na życie praniem bielizny i sprzątaniem. Zaprzyjaźnia się z komunistą, doktorem Lewenem, Żydem. Podkomisarz Jagosz z policji śledczej proponuje Łucji zapłatę za składanie informacji o Lewenie. Łucja jednak uprzedza przyjaciela, że interesuje się nim policja. Wkrótce potem Lewen zostaje aresztowany i osadzony w więzieniu.
Wybucha wojna. Zenon Król jedzie na przymusowe roboty do Rzeszy. Łucja opiekuje się pozostałymi synami i udziela schronienia Lewenowi. Doktor w rewanżu daje lekcje Klemensowi i jego dziewczynie Marcie oraz przyjacielowi obojga Kogutowi. Któregoś dnia do mieszkania Łucji wdziera się niemiecki żołnierz. Rozpoznaje w Lewenie Żyda i chce go zastrzelić. Kogut zabija Niemca. Klemens i Kogut biorą udział we wspólnej akcji. Mają dokonać zamachu w niemieckiej kawiarni. W czasie strzelaniny Kogut ginie, a Klemens wpada w ręce Niemców. Udaje mu się jednak uratować życie. Po wojnie Łucja wraz z synami opowiada się po stronie nowej komunistycznej rzeczywistości. W czasie 1-majowej defilady rozpoznaje Lewena wśród dygnitarzy i odnawia dawną znajomość. Władze partyjne zaczynają podejrzewać Klemensa, że miał coś wspólnego ze śmiercią Koguta i że współpracował z Niemcami. Niebawem Klemens zostaje aresztowany. Na prośbę Łucji doktor Lewen decyduje się interweniować w jego sprawie. Nie udaje mu się jednak nic zrobić. Orientuje się, że wstawiając się za Klemensem, mógłby zgubić siebie. Żona Marta i brat Stanisław potępiają Klemensa jako wroga ludu. Jest to dla Łucji cios. Oskarżony pod wpływem tortur, przyznaje się do nie popełnionej winy. Stanisław wykoleja się i trafia do więzienia pod zarzutem obrabowania kiosku, a Zenon toczy jałowe spory ideowe z Romanem. W czasie 1-majowego święta zrozpaczona Łucja daremnie próbuje wręczyć Bierutowi list z prośbą o interwencję. Po śmierci Stalina sytuacja polityczna ulega zmianie. Klemens odwołuje swoje zeznania, ale niedługo potem wyczerpany więzienną głodówką umiera. Rozczarowany do swoich ideałów Lewen w wędrówce po Warszawie wspomina dawne czasy wiary i nadziei. Łucja Król, nie wiedząc, że Klemens nie żyje, daremnie oczekuje jego powrotu.
Losy prostej kobiety, samotnie wychowującej synów, ukazane na tle historii Polski lat 1933-1956. Wizja trzech epok najnowszych dziejów Polski: kryzysu lat trzydziestych, okresu wojny i okupacji oraz czasów stalinowskich. Dramat matki walczącej o synów zderzony z procesami historycznymi, których tragicznych konsekwencji nie jest w stanie zrozumieć.
